Fotografija nedelje 2022

27. jun 2022.: Located on the outskirts of the Chilean Atacama Desert, 600 km north of Santiago and at an altitude of 2400 metres, this seemingly tiny village in the middle of a desert is in fact ESO’s first observatory, the La Silla Observatory. The many astronomical facilities hosted at La Silla include ESO’s 3.6-metre telescope and ESO’s New Technology Telescope (NTT), as well as several national telescopes, such as ExTrA or the Danish 1.54-metre telescope. The 3.6-metre telescope started operations in 1977. It is home to the High Accuracy Radial velocity Planet Searcher (HARPS), a powerful exoplanet hunter that discovered Proxima b — an Earth-mass rocky planet orbiting our closest neighbouring star after the Sun. Inaugurated in 1989, the NTT constituted a major milestone in the field of active optics, a technique that adjusts the shape of a telescope’s mirror against distortions caused by the weight of the mirror itself. Using technology ...

20. jun 2022.: You may be wondering where this picture of the week was taken, perhaps inside an engineering workshop or a construction zone? Actually, this photo shows inside one of the domes of ESO’s Very Large Telescope (VLT)! Inside the photo are a set of large windscreens, each around half a metre in height, vital for enabling the VLT to take the crystal clear cosmic images we see today. The VLT’s dome is key for protecting it against the elements: wind, rain, and grains of sand and dust. But these large structures can cause their own issues for astronomers. Domes can churn up the air contained within them, creating an effect called air turbulence (similar to the turbulence that might give you a fright on a plane journey). This turbulence blurs images taken by the telescope and must be corrected for. The shape of the dome was extensively tested in wind tunnels ...

13. jun 2022.: Ova slika nedelje prikazuje zalazak Sunca iznad ESO opservatorije Paranal, gde se nalazi Veoma Veliki Teleskop (VLT). Akvarelno nebo stvara veličanstvenu pozadinu za dva pomoćna teleskopa (AT). VLT ima četiri od njih, i oni rade zajedno kao deo većeg objekta za posmatranje poznatog kao Interferometar Veoma Velikog Teleskopa (VLTI).VLTI kombinuje kosmičku svetlost koju prikupljaju do četiri teleskopa, bilo AT ili njihova četiri veća para, 8,2 m jedinični teleskopi (UT). Sistem ogledala smešten unutar podzemnih tunela, kanališe različite svetlosne zrake ka VLTI laboratoriji, gde se kombinuju korištenjem tehnike koja se zove interferometrija. Ovo omogućava istraživačima da istražuju univerzum mnogo oštrijim očima, sa ogromnim „virtuelnim“ teleskopom velikim koliko je razmak između pojedinačnih teleskopa, trenutno do oko 140 m, koji može da uoči detalje, koje bi svaki teleskop pojedinačno propustio.VLTI je nedavno proslavio svoj 20. rođendan. Sa svojom izuzetno visokom rezolucijom, u stanju je da vidi fine detalje kao što su površine zvezda, ...

6. jun 2022.: Nalik na uvijenu zmiju koja spava, ova slika prikazuje NGC 1087. Ova spiralna galaksija, koja se nalazi otprilike 80 miliona svetlosnih godina udaljena od Zemlje u sazvežđu Kit, ovde je snimljena kombinacijom posmatranja sprovedenih na različitim talasnim dužinama, ili bojama svetlosti.Ali ne morate da brinete, NGC 1087 vas neće otrovati! Prividni preteći crveni sjaj zapravo odgovara oblacima hladnog molekularnog gasa, sirovog materijala od koga se formiraju zvezde. Astronomi su u mogućnosti da snime ove oblake zahvaljujući Atacama Large Millimeter/submilimeter Array (ALMA) sa sedištem u Čileu, u kojem je ESO partner. Plavkaste oblasti u pozadini otkrivaju obrazac starijih, već formiranih zvezda, snimljen od strane Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) na Veoma Velikom Teleskopu (VLT), takođe u Čileu.Slike su snimljene kao deo projekta - Fizika u visokoj ugaonoj rezoluciji u bliskim galaksijama (PHANGS). Tim vrši posmatranja obližnjih galaksija u visokoj rezoluciji, pomoću teleskopa koji rade u širokom opsegu talasnih dužina. Različite talasne dužine ...

30. maj 2022.: Ova slika nedelje prikazuje četiri moćna laserska zraka koja napuštaju jedinični teleskop 4, ili „Jepun“, na ESO-ovom veoma velikom teleskopu (VLT) u pustinji Atakama u Čileu. Oni formiraju VLT-ov 4 Laser Guide Star Facility, koji omogućava astronomima da snime izuzetno oštre slike svemira upotrebom tehnologije poznate kao adaptivna optika.Koristeći adaptivnu optiku, teleskopi su u stanju da isprave efekte atmosferske turbulencije, koja izaziva „treptanje“ i zamućenje zvezda i drugih objekata na nebu. Da bi se to uradilo, deformabilno ogledalo se preoblikuje do 1000 puta u sekundi na osnovu uočene turbulencije. Astronomi mere turbulenciju praćenjem svetle zvezde u vidnom polju. Ako ne postoji odgovarajuća zvezda, oni stvaraju veštačke zvezde u gornjim slojevima Zemljine atmosfere pomoću lasera. Laseri na ovoj slici imaju vrlo specifičnu narandžasto-žutu boju (sa talasnom dužinom od 589 nm), pobuđujući atome natrijuma na oko 90 km iznad tla, uzrokujući da sijaju kao zvezde.U pozadini, skoro kao da prati putanju laserskih ...

23. maj 2022.: Ova zloslutna slika nedelje prikazuje naš Mesec koji prolazi kroz totalno pomračenje. Slika je snimljena u noći 15. maja 2022. sa ESO opservatorije Paranal u Čileu. Tokom pomračenja Meseca, Zemlja se nalazi direktno između Sunca i Meseca, blokirajući deo sunčeve svetlosti. To uzrokuje senku na površini Meseca.Crvena boja je uzrokovana sunčevim zracima u interakciji sa Zemljinom atmosferom. Sunčeva svetlost sadrži čitav spektar boja. Atmosfera raspršuje plavu svetlost kroz proces koji se zove Rejlejevo rasejanje (koji čini nebo plavim), dok crvena svetlost može lakše da prođe kroz atmosferu, postajući blago odbijena. Crvena svetlost dopire do površine Meseca, stvarajući njegovu dramatičnu grimiznu nijansu.Ova fotografija je snimljena za vreme totalnog pomračenja, kada Zemlja izaziva najveću blokadu sunčeve svetlosti. Snimila su ga dvojica kolega iz ESO u opservatoriji Paranal koristeći amaterski teleskop pod nadimkom „UT5“ kao znak pažnje svojoj mnogo većoj braći i sestrama, četiri 8-m jedinična teleskopa na Veoma Velikom Teleskopu. Interesantna činjenica: ...

16. maj 2022.: Dana 12. maja 2022. godine, globalna mreža astronoma iz Event Horizon Telescope kolaboracije, objavila je prvu sliku supermasivne crne rupe u srcu naše galaksije Mlečni put. Ova crna rupa, nazvana Sagittarius A* ili Sgr A*, nalazi se na udaljenosti od 27.000 svetlosnih godina, a njena senka je široka samo 52 mikro-lučne sekunde na nebu. To je otprilike veličina krofne na površini Meseca gledano sa Zemlje!Ova sitna tačka nije vidljiva čak ni najvećim pojedinačnim teleskopom. Event Horizon Telescope kombinuje podatke sa više radio-teleskopa koji se nalaze širom sveta, uključujući ALMA i APEX, u suvlasništvu ESO. Ovo efektivno stvara jedan gigantski virtuelni teleskop „veličine Zemlje“, koristeći tehniku poznatu kao interferometrija veoma duge baze. Naučnici zatim koriste niz složenih algoritama kako bi pregledali podatke i rekonstruisali sliku koju danas vidimo.Crne rupe ne mogu da se direktno snime, jer su potpuno tamne, ali astronomi mogu da izmere radio talase koje emituju pregrejani užareni gas ...

9. maj 2022.: Ova slika nedelje prikazuje delimično pomračenje Sunca koje je bilo vidljivo iznad pustinje Atakama u Čileu 30. aprila 2022. Fotografija je snimljena u San Pedro de Atakama, iznad Valle de la Luna (Mesečeva dolina). To je u blizini lokacije Atacama Large Millimeter/sub-milimeter Array (ALMA), koja je u suvlasništvu i sa kojom sarađuje ESO u ime svojih evropskih partnera.Na fotografiji možete videti niz slika koje prikazuju delimično pomračenje Sunca, uzrokovano time što Mesec zaklanja delić naše linije pogleda prema Suncu. Ovo daje utisak da je mali deo Sunca isečen. Cela sekvenca je trajala samo 54 minuta, a posetioci su bili prijatno iznenađeni njome, očekujući redovan zalazak Sunca.Valle de la Luna je takođe okupana prašnjavim sjajem vulkanskog zalaska Sunca, izazvanog pepelom vulkana Hunga Tonga, koji je eruptirao u decembru 2021. godine. Ovaj pepeo je zarobljen visoko u atmosferi, bacajući mekanu svetlost sličnu zori i podseća na predele na Marsu.

2. maj 2022.: Ova slika nedelje prikazuje impresivnu galaksiju NGC 3627, takođe poznatu kao Mesije 66, koja se nalazi na udaljenosti od oko 31 milion svetlosnih godina od Zemlje u sazvežđu Lava. Slika je snimljena spektroskopskim istraživačem sa više jedinica (MUSE) na Veoma Velikom Teleskopu (VLT) u Čileu. Ali zašto ima ove neobične boje?Ova slika je kombinacija posmatranja sprovedenih na različitim talasnim dužinama svetlosti. Ali umesto da se vide zvezde u ovoj galaksiji, kao na klasičnijim slikama, ono što ova slika prikazuje je gas jonizovan novorođenim zvezdama, sa vodonikom, kiseonikom i sumporom prikazanim u crvenoj, plavoj i narandžastoj boji.Slika je snimljena kao deo projekta: Fizika u visokoj ugaonoj rezoluciji u obližnjim galaksijama (PHANGS), koji koristi teleskope koji rade na svim talasnim dužinama za posmatranje obližnjih galaksija visoke rezolucije. Cilj projekta je da se bolje razume šta pokreće, podstiče ili koči formiranje novih zvezda u različitim okruženjima.

25. april 2022.: Ova slika, snimljena u ESO opservatoriji La Sija u pustinji Atakama u Čileu, prikazuje Mlečni put kako viri iznad horizonta, sa dva teleskopa opservatorije koje paraju zvezdane, prašnjave trake koje se se protežu preko neba.Desno stoji kućište sa kupolom ESO teleskopa od 3,6 metara i njegovog susednog manjeg brata, sada povučenog pomoćnog teleskopa Coude. Sa leve strane je prijemna antena za švedski-ESO submilimetarski teleskop, takođe sada izvan upotrebe.Protežući se u daljini sa leve strane, i skoro u centru slike, nalaze se druge zgrade i kućišta teleskopa, čiji se obrisi ocrtavaju na blistavom nebu. U daljini su vidljiva gradska svetla koja, iako slaba u apsolutnom smislu, mogu postati primetna prilikom dugih ekspozicija, kao što je ova. Meki sjaj svetlosti levo od centra, koji nežno krivuda kroz nebo, naziva se zodijakalna svetlost, a to je sunčeva svetlost raspršena česticama prašine u ravni Sunčevog sistema.

18. april 2022.: Plutajući na nebu iznad dva pomoćna ESO teleskopa veoma velikog teleskopa (VLT), nalaze se par eteričnih oblika. To su Veliki i Mali Magelanski oblaci — dve od oko 50 satelitskih galaksija koje kruže oko našeg masivnog Mlečnog puta.Iako su mali u poređenju sa Mlečnim putem, Magelanovi oblaci i dalje sadrže milijarde zvezda. Veliki Magelanov oblak, u donjem desnom uglu slike, ima prečnik od 14.000 svetlosnih godina, a Mali Magelanov oblak u gornjem centru je prečnik 7.000 svetlosnih godina. Na udaljenosti od oko 160.000 svetlosnih godina, odnosno 200.000 svetlosnih godina, ove satelitske galaksije su mnogo bliže Mlečnom putu od naše najbliže velike galaksije, Andromede, udaljene 2,5 miliona svetlosnih godina, što ih čini našim najbližim susedima.Slaba crvena emisija na nebu naziva se sjaj vazduha, to je svetlost koju prirodno emituju atomi i molekuli visoko u atmosferi, u ovom slučaju kiseonik.Ove sablasne galaksije mogu da se vide samo na južnoj hemisferi, na nebu ...

11. april 2022.: Da li je to Tatooine sa Milenijumskim sokolom koji vidim? Ne, u stvari, ova slika nedelje pokazuje temelje najvećeg oka na svetu na nebu Ekstremno Velikog Teleskopa (ELT)! Trenutno u izgradnji na vrhu Cero Armazones u čileanskoj pustinji Atakama, ELT će početi sa naučnim radom 2027. godine i trebalo bi da postane jedan od vodećih svetskih astronomskih objekata.Ova jedinstvena sferna slika, snimljena u januaru 2022. godine, napravljena je pomoću stereografske projekcije, u kojoj se panoramska slika projektuje na jednu ravan. Okružni snimak pokazuje prve nagoveštaje velike sferne kupole ELT-a, u kojoj će se nalaziti ogromno primarno ogledalo od 39 m, M1. Ogledalo se sastoji od 798 heksagonalnih segmenata i biće kontrolisano u realnom vremenu sistemom senzora visoke preciznosti kako bi bili savršeno poravnati, tehnika koja se zove aktivna optika. Drugo ogledalo, M4, će se deformisati do 1000 puta u sekundi da bi ispravilo efekte atmosferske turbulencije. Ova tehnologija, nazvana adaptivna ...

4. april 2022.: Ispod ovog zadivljujućeg vatrometa zvezda, put do ESO opservatorije La Silla u čileanskoj pustinji Atakama je dom za bogat izbor teleskopa. U prvom planu vidimo danski teleskop od 1,54 metra, a zatim teleskop MPG/ESO od 2,2 metra i ESO teleskop nove tehnologije (NTT) u pozadini.Danski teleskop od 1,45 metara obavlja svoje noćne dužnosti, nastojeći da otkrije neke od misterija kosmosa. Obezbedio je mnoštvo naučnih otkrića, kao što je posmatranje naknadnih sjaja kratkih rafala gama zraka, verovatno uzrokovanih katastrofalnim sudarom dve neutronske zvezde.Teleskop MPG/ESO od 2,2 metra takođe je strastveni lovac na rafale gama zraka: njegov instrument GROND traži naknadni sjaj ovih događaja, koje zatim prate veći teleskopi. Ovaj teleskop takođe poseduje spektrograf i širokougaonu kameru koja je snimila zapanjujuće slike.Iako je to možda samo mrlja na ovoj slici, NTT je odgovoran za neke ključne napretke u opservacionoj astronomiji. Velika teleskopska ogledala se savijaju pod sopstvenom težinom, tako da moraju da ...

28. mart 2022.: Ova upečatljiva slika tragova zvezda je snimljena iznad ESO opservatorije La Silla, u pustinji Atakama u Čileu. Zvezdani tragovi su uzrokovani rotacijom Zemlje; na ovoj slici duge ekspozicije izgleda da zvezde kruže oko južnog nebeskog pola. Skoro neprepoznatljivi su maglina Carina (svetla rozikasta mrlja, levo od centra) i Veliki i Mali Magelanski oblaci (plave mrlje u centralnom vrhu i u sredini desno).Gledajući gore u zvezdani vrtlog su dva od tri BlackGEM teleskopa, koje su izgradili i kojima upravlja Univerzitet Radboud, Holandska istraživačka škola za astronomiju (NOVA) i KU Leuven. Treći teleskop sa desne strane je još uvek bio u izgradnji u vreme ove fotografije je zauzet, sa samo platformom i bez kupole. BlackGEM na kraju ima za cilj da se proširi na 15 teleskopa, sposobnih da vrše opsežna istraživanja noćnog neba.BlackGEM će se pridružiti detektorima kao što su LIGO i Virgo u potrazi za najdramatičnijim događajima u svemiru, poput spajanja ...

21. mart 2022.: Snažni laserski zraci napuštaju teleskop 4 na Veoma Velikom Teleskopu (VLT), koji se nalazi u pustinji Atakama u Čileu. Njihovo odredište? Gornji sloj Zemljine atmosfere, oko 90 kilometara od Zemlje, bogat atomima natrijuma.Boja lasera ​​je podešena da pobuđuje ove atome, čineći ih sjajnim, kao zvezde. Astronomi zatim koriste ove veštačke zvezde da izračunaju efekat zamućenja koji Zemljina turbulentna atmosfera stvara na svetlosti astronomskih objekata. Savitljivo ogledalo koristi ove informacije da ispravi zamućenje u realnom vremenu pomoću tehnike poznate kao adaptivna optika, što dovodi do mnogo oštrijeg pogleda na nebo.Ovaj teleskop, takođe poznat kao Jepun je jedini na VLT-u opremljen laserskim vodičem Star Facility. Svaki snop je širok 30 santimetara i ima 22 vati snage. Iz bezbednosnih razloga, sistem je opremljen kamerama koje nadgledaju deo neba koji zauzimaju laseri, tako da kada se detektuje približavanje aviona koji leti pored ove oblasti, laseri se momentalno isključuju.

14. mart 2022.: Ova slika prikazuje spektakularnu galaksiju NGC 4254, takođe poznatu kao Mesije 99. To je primer velike spiralne galaksije, sa snažnim, istaknutim, dobro definisanim krakovima koji se jasno obavijaju oko centra galaksije.Mesije 99 se nalazi 49 miliona svetlosnih godina udaljen od Zemlje u sazvežđu Berenike kose. Ovde je sa izuzetnim detaljima snimio Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) na ESO-vom Veoma Velikom Teleskopu (VLT). To je kombinacija posmatranja sprovedenih u različitim bojama ili talasnim dužinama svetlosti, pokazujući oblake gasa jonizovane novorođenim zvezdama. Vodonik, kiseonik i gas sumpora prikazani su crvenom, plavom i narandžastom bojom.Slika je snimljena kao deo projekta "Fizika u visokoj ugaonoj rezoluciji u obližnjim galaksijama" (PHANGS), koji vrši posmatranje obližnjih galaksija visoke rezolucije na svim talasnim dužinama elektromagnetnog spektra, kako bi se razumeo životni ciklus formiranja zvezda u galaksijama.

7. mart 2022.: Na udaljenosti od oko 500 miliona svetlosnih godina u sazvežđu Skulptor nalazi se galaksija prilično neobičnog izgleda, poznata kao galaksija Točak. Nekada je to bila normalna spiralna galaksija koja je pretrpela direktnu interakciju sa manjom pratećom galaksijom pre nekoliko miliona godina, što joj je dalo svoj prepoznatljivi izgled točka. Ali postoje i druge zanimljivosti o ovom objektu. U donjem levom uglu desne slike, snimljeno u decembru 2021. godine sa Teleskopom Nove Tehnologije (NTT), vidi se supernova. Slika sa leve strane, snimljena u avgustu 2014. godine, od strane Multi Unit Spectroscopic Explorer-a (MUSE) postavljenog na Veoma Veliki Teleskop (VLT), prikazuje galaksiju pre nego što se pojavila supernova.Ovaj događaj, nazvan SN2021afdk, je supernova tipa II, koja se javlja kada masivna zvezda dostigne kraj svoje evolucije. Supernove mogu uzrokovati da zvezda sija jače od cele galaksije domaćina i može biti vidljiva posmatračima mesecima, ili čak godinama - treptaj oka na astronomskim vremenskim skalama. ...

28. februar 2022.: Zadivljujući noćni pogled, snimljen blizu danskog teleskopa od 1,54 m i teleskopa od 3,6 m na putu u La Siji, prikazuje Mlečni put iznad horizonta, praćen Magelanovim oblacima.ESO teleskop od 3,6 m, koji se vidi ovde na vrhu brda u centru slike, je stanište HARPS-a, instrumenta posvećenog otkrivanju planeta izvan Sunčevog sistema metodom radijalne brzine. Ovaj metod omogućava detekciju planete merenjem kolebajućeg kretanja centralne zvezde izazvanog gravitacionim privlačenjem same planete.Kule sa leve strane su potporne konstrukcije BlackGEM teleskopa, koji još nisu bili postavljeni kada je snimljena ova slika. BlackGEM je niz teleskopa koji će tražiti svetlost koju emituju optički pandani najmoćnijih izvora gravitacionih talasa, naime neutronske zvezde i crne rupe koji su se sudarili.Na desnoj strani slike vidimo Veliki i Mali Magelanov oblak, dve nepravilne patuljaste galaksije koje kruže oko Mlečnog puta na udaljenosti od približno 160 000 i 200 000 svetlosnih godina, respektivno. U kulturi Mapuče naroda u južnom ...

21. februar 2022.: Sunce izlazi iza Cero Armazonesa na ovoj slici iz 2016. godine, sa sunčevom svetlošću koja obeležava ravnu siluetu vrha planine i Venerom koja je svedok početka novog dana neposredno iznad same planine.Slika je zadivljujući primer krepuskularnih zraka, koji se javljaju kada objekti kao što su oblaci ili planine blokiraju deo dolazne sunčeve svetlosti, što je fenomen tipičan pri izlasku i zalasku Sunca kada je Sunce nisko na horizontu ili ispod njega.Vrh Cero Armazonesa je spljošten kako bi postao stanište Ekstremno Velikog Teleskopa (ELT), ESO sledeća vodeća opservatorija koja je trenutno u izgradnji. Sa svojim glavnim ogledalom prečnika 39 metara, ELT će biti najveće svetsko oko u svemiru, sposobno da prikupi 100.000.000 puta više svetlosti od ljudskog oka. To će pomoći astronomima da pronađu nove planete na kojima se možda razvio život, rasvetliti prirodu zvezda i crnih rupa i otkriti neke od najintimnijih tajni univerzuma.Slika je preuzeta iz Paranala, gde ESO ...

14. februar 2022.: Između Marsa i Jupitera leže neke od relikvija ranog Sunčevog sistema: glavni asteroidni pojas. Ovaj pojas je pun neobičnih asteroida čije poreklo otkriva građevne blokove ranih zemaljskih planeta. Od njih, jedna od intrigantnijih je Elektra, prikazana ovde pomoću instrumenta SPHERE, instaliranog na Veoma Velikom Teleskopu na Paranalu, Čile.Ranije je bilo poznato da Elektra ima ne jedan, već dva meseca koji kruže oko nje, što je prikazano narandžastom i zelenom orbitom. Ali sada je tim astronoma, predvođen Entonijem Berdeuom, iz Nacionalnog instituta za astronomska istraživanja Tajlanda, pronašao novi satelit, koji kruži oko asteroida - prikazan plavom orbitom. Ovo otkriće čini Elektru prvim četvorostrukim asteroidnim sistemom.Ovaj novi, treći mesec Elektre, provizorno nazvan S/2014 (130) 2, leži bliže svom matičnom asteroidu od ostalih meseci, na prosečnoj udaljenosti nešto ispod 350 km, i 15.000 puta je slabijeg sjaja od Elektre. Tim je koristio javne podatke iz ESO naučne arhive i novu tehniku obrade da ...